Ι. Σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 1 του Συντάγματος: «Το πολίτευμα της Ελλάδας είναι Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία».
Σύμφωνα με το άρθρο 30: « 1. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ρυθμιστής του Πολιτεύματος. Εκλέγεται από τη Βουλή για περίοδο πέντε ετών, όπως ορίζεται στα άρθρα 32 και 33. 2. Το αξίωμα του Προέδρου είναι ασυμβίβαστο με οποιοδήποτε άλλο αξίωμα, θέση ή έργο. 3. Η προεδρική περίοδος αρχίζει από την ορκωμοσία του Προέδρου. 4. Σε περίπτωση πολέμου, η προεδρική θητεία παρατείνεται έως τη λήξη του. 5. Επανεκλογή του ίδιου προσώπου επιτρέπεται μία φορά μόνο».
Κατά το άρθρο 32 του Συντάγματος, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται από τη Βουλή με ονομαστική (δηλαδή φανερή) ψηφοφορία και σε ειδική συνεδρίαση που συγκαλείται από τον Πρόεδρο της Βουλής έναν τουλάχιστον μήνα πριν λήξει η θητεία του απερχομένου Προέδρου. Η εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας διεξάγεται είτε σε μία είτε σε δύο φάσεις ανάμεσα στις οποίες μεσολαβούν υποχρεωτικά βουλευτικές εκλογές, κατά τα γνωστά τις ημέρες αυτές.
Ωστόσο, κατά το παρόν Σύνταγμα, οι ουσιαστικές αρμοδιότητες του Προέδρου είναι περιορισμένες σε σχέση με τις αρμοδιότητες του Πρωθυπουργού και των Υπουργών.
Οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας διακρίνονται σε συμβολικές, ρυθμιστικές, νομοθετικές, διοικητικές και δικαστικές, είναι συγκεκριμένες, απαριθμούνται περιοριστικά στο Σύνταγμα και διέπονται από τον ερμηνευτικό κανόνα του άρθρου 50 σύμφωνα με τον οποίο, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει μόνο όσες αρμοδιότητες του αναθέτουν ρητά το Σύνταγμα και οι νόμοι που είναι σύμφωνοι με αυτό και ορίζονται στα άρθρα 35-47 του Συντάγματος.
Έχουν ακουστεί πολλές φωνές που υποστηρίζουν ότι είναι περισσότερο δημοκρατικό ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να εκλέγεται απευθείας από το Λαό και ότι έτσι να αποφεύγεται η πολιτική αστάθεια που μπορεί να προκαλέσει η εν λόγω εκλογή με την πρόωρη προσφυγή στις κάλπες στην περίπτωση που στην πρώτη φάση των ψηφοφοριών, δεν εκλεγεί Πρόεδρος και η εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας δεν πρέπει να σχετίζεται με τις εκάστοτε πολιτικές εξελίξεις στη χώρα.
Μάλιστα η Νέα Δημοκρατία στην πρόταση που κατέθεσε για την αναθεώρηση του Συντάγματος, μεταξύ άλλων, προτείνει την ενίσχυση του ρυθμιστικού ρόλου του Προέδρου της Δημοκρατίας και την άμεση εκλογή του από τους Έλληνες πολίτες.
Οι δύο παραπάνω απόψεις αντιφάσκουν μεταξύ τους και τούτο διότι, από τη μία προτείνεται η ενίσχυση του ρόλου του Προέδρου της Δημοκρατίας και από την άλλη δεν θα πρέπει η εκλογή του να σχετίζεται με πολιτικές εξελίξεις.
Για να γίνει περισσότερο κατανοητός ο ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας σε μια Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, θα πρέπει να δούμε τη διάκριση ανάμεσα στην Προεδρευόμενη Kοινοβουλευτική Δημοκρατία και την Προεδρική κοινοβουλευτική δημοκρατία.
ΙΙ. Όπως προαναφέρθηκε, σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 1 του Συντάγματος του 1975 και τις μέχρι τώρα αναθεωρήσεις του, ο πολίτευμα της Ελλάδας είναι Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, που θεσπίσθηκε με το νέο καταστατικό χάρτη της χώρας με την αποκατάσταση της δημοκρατικής νομιμότητας, τον Ιούλιο του 1974, όταν η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας επανέφερε εν μέρει σε ισχύ το Σύνταγμα του 1952, με εξαίρεση τις διατάξεις που αφορούσαν τον βασιλέα, που αντικαταστάθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία είναι η κοινοβουλευτική δημοκρατία, όπου η εκλεγμένη από τον λαό κυβέρνηση παίρνει τις πολιτικές αποφάσεις. Αρχηγός του κράτους είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος είναι αιρετός και δεν έχει ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες.
Τη νομοθετική εξουσία ασκεί το κοινοβούλιο, την εκτελεστική η κυβέρνηση. Η τελευταία πρέπει πάντοτε να απολαμβάνει της εμπιστοσύνης του κοινοβουλίου.
Ιστορικά, είναι συνέχεια της βασιλευόμενης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και της συνταγματικής μοναρχίας, αφού η μόνη διαφορά τους είναι ότι στη μεν βασιλευόμενη ο αρχηγός του κράτους είναι κληρονομικός, στη δε προεδρευόμενη είναι αιρετός.
Το πολίτευμα της προεδρευόμενης συναντάται συνήθως σε χώρες που κατάργησαν τον θεσμό της βασιλείας, είτε είχαν δική τους μοναρχία (π.χ. Αυστρία), είτε είχαν μοναρχία σε πλαίσιο κοινοπολιτείας (π.χ. Ινδία, Μπαγκλαντές, Μαυρίκιος, Ιρλανδία), είτε ήταν τμήματα αυτοκρατοριών ή βασιλείων (π.χ. Ρωσική Αυτοκρατορία, Γιουγκοσλαβία).
Στις περισσότερες χώρες ο πρόεδρος της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας εκλέγεται από το κοινοβούλιο, αλλά σε λίγες εκλέγεται κατευθείαν από το εκλογικό σώμα (π.χ.Ιρλανδία,Βουλγαρία,Πορτογαλία).
Στην Ελβετία δεν υπάρχει θέση ούτε πρωθυπουργού, ούτε προέδρου. Υπάρχει ο Πρόεδρος της Ελβετικής Συνομοσπονδίας, ο οποίος ορίζεται ως πρώτος μεταξύ ίσων στο επταμελές Ελβετικό Ομοσπονδιακό Συμβούλιο. Το Συμβούλιο είναι ταυτόχρονα κυβέρνηση και αρχηγός του κράτους.
Προεδρική Δημοκρατία είναι το είδος κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στην οποία ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι όχι μόνο Αρχηγός του Κράτους αλλά και Αρχηγός της Κυβέρνησης. Υπάρχει Κοινοβούλιο που νομοθετεί αλλά δεν μπορεί να ανατρέψει συνήθως τον Πρόεδρο πριν λήξει η θητεία του.
Η διαφορά με τις άλλες δύο κοινοβουλευτικές δημοκρατίες (Βασιλευόμενες ή Προεδρευόμενες) είναι πως στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει η θέση του Πρωθυπουργού. Ο Πρόεδρος εκλέγεται άμεσα από τον λαό π.χ. Γαλλία, Κύπρος, Ρωσία, Κεντρική Αμερική και Νότια Αμερική και οι περισσότερες αφρικανικές χώρες, περιλαμβανομένης της Νότιας Αφρικής είτε από ειδικό σώμα εκλεκτόρων που εκλέγονται από τον λαό (π.χ. Η.Π.Α.) και έχει ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες .
Το Προεδρικό σύστημα συχνά αποκαλείται από πολλούς και ως εκλεγμένη συνταγματική μοναρχία , είναι όμως το σύστημα που έχουν οι περισσότερες χώρες του κόσμου.
Τέτοιο πολίτευμα είχε η Ελλάδα μόνο για 2 μήνες όταν ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος στο πλαίσιο του σχεδίου «φιλελευθεροποίησης» του δικτατορικού καθεστώτος κατήργησε την βασιλεία. Παράλληλα υπήρχε και το αξίωμα του αντιπροέδρου και το αξίωμα του πρωθυπουργού. Ήταν δηλαδή ένας τύπος Ημιπροεδρικού συστήματος.
Στο πολίτευμα της Προεδρικής Δημοκρατίας (όπως αυτό που έχουν οι Η.Π.Α. και η Κυπριακή Δημοκρατία), ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ως αρχηγός του κράτους είναι αιρετός, εκλέγεται άμεσα από το εκλογικό σώμα με μόνη την παρεμβολή του εκλεκτορικού σώματος. Στην ουσία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, από άποψη αρμοδιοτήτων και ευθυνών, ταυτίζεται με τον Πρωθυπουργό και αποτελεί αρχηγό τόσο της Κυβέρνησης όσο και του Κράτους.
ΙΙΙ. Καταλήγοντας λοιπόν τις σκέψεις σχετικά με την αναθεώρηση του Συντάγματος για την εκλογή στην Ελλάδα, του ΠτΔ απευθείας από το λαό, η προσωπική μου άποψη είναι ότι στην Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία δεν θα υπάρξουν αλλαγές από μόνο τον τρόπο εκλογής του Προέδρου. Προφανώς η πρόταση αυτή έγινε από την κυβέρνηση υπό το κράτος του πανικού ότι δεν θα κατορθώσει η παρούσα Βουλή να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας και θα οδηγηθεί η χώρα σε πρόωρες εκλογές, με αναμενόμενο αποτέλεσμα την απώλεια της εξουσίας, την μη ολοκλήρωση των μνημονιακών δεσμεύσεων που ανέλαβε, πίεση δανειστών κλπ.
Πάντως, στην παρούσα συγκυρία το πρωτεύον δεν είναι ο τρόπος εκλογής του Προέδρου (από το Κοινοβούλιο, ή απευθείας από το Λαό), ή το πολιτειακό ζήτημα, ήτοι, εάν με την αναθεώρηση του Συντάγματος είναι προτιμότερο να επιλεγεί η Προεδρική Δημοκρατία, ως πλέον άμεση, αντιπροσωπευτική και δημοκρατική, από την Προεδρευόμενη που αποτελεί κατάλοιπο της μοναρχίας, αλλά, το πολιτικό ζήτημα, με την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού, προκειμένου να οδηγηθεί η χώρα στην έξοδο από τα μνημόνια και τις ασφυκτικές πιέσεις των δανειστών. Να αποτινάξει το ζυγό και να ανασάνει ο Λαός που ασφυκτικά υπό το βάρος των πιέσεων για την ανταπόκριση στις δεσμεύσεις της Τρόϊκας, γιατί με τη θηλιά στο λαιμό και σκυμμένο τον αυχένα έχει ήδη καταλυθεί η Δημοκρατία και το πολιτειακό ζήτημα είναι άκαιρο και αποπροσανατολιστικό και τίθεται στην παρούσα φάση μόνο για την εξυπηρέτηση ευκαιριακών σκοπιμοτήτων.
Πρέβεζα 10 Δεκεμβρίου 2014
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΡΙΤΣΙΜΑ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΠΡΕΒΕΖΑΣ